Τετάρτη 26 Αυγούστου 2009

Ο Αριστοτέλης (Β)

β) Η δημιουργία του κόσμου δεν είναι αποτέλεσμα της τύχης αλλά της σκόπιμης επίδρασης μιας λογικής δυνάμεως. Η πρώτη κίνηση δόθηκε απ' το Θεό ("πρώτον κινούν"). Παντού στη φύση επικρατεί σκοπιμότητα.
γ) Ο κόσμος είναι αιώνιος, έχει αρχή και τέλος, τείνει προς ανώτερα στάδια. Τα όντα που τον συγκροτούν διακρίνονται στα: άψυχα όντα (κατώτατα), φυτά, ζώα και ανθρώπους (τα μόνα με σκέψη και νόηση).
δ) Ο άνθρωπος αποτελείται από σώμα και ψυχή. Η ψυχή δίνει ζωή στο σώμα, το κινεί, το κατευθύνει, το οδηγεί. Ο νους είναι το ανώτερο μέρος της ψυχής.
ε) Ευτυχής είναι όποιος ζει ζωή ισορροπημένη και αρμονική. Πρέπει να τηρεί τον χρυσό κανόνα της "μεσότητας". Πρόκειται για το μέτρο που πρέπει να διακρίνει τις πράξεις μας μεταξύ δύο ακραίων καταστάσεων. Π.χ. μεταξύ της δειλίας και του θράσους προτιμάται η ανδρεία (το "μέσον").

Σάββατο 22 Αυγούστου 2009

Ο Αριστοτέλης (Α)

Γεννήθηκε στα Στάγιρα της Χαλκιδικής το 384 π.Χ. και πέθανε στη Χαλκίδα το 322 π.Χ.
Σε ηλικία 18 ετών κατέβηκε στην Αθήνα όπου σπούδασε επί 20 έτη κοντά στον Πλάτωνα.
Το 343 π.Χ. ο Φίλιππος της Μακεδονίας του ανέθεσε την εκπαίδευση του Αλεξάνδρου. Ως παιδαγωγός του Αλέξανδρου του καλλιέργησε τη λατρεία στην "ελληνική ηρωική παράδοση" χρησιμοποιώντας, κυρίως, τα έπη του Ομήρου.
Όταν ο Αλέξανδρος έγινε βασιλιάς, ο Αριστοτέλης επέστρεψε στην Αθήνα όπου ίδρυσε το Λύκειο (ή Περιπατητική Σχολή), εκεί που σήμερα βρίσκεται το πάρκο της Ρηγίλλης.
Τα βασικότερα σημεία της διδασκαλίας του:
α) Στην οντολογία του κυριαρχούν δύο έννοιες: η "ύλη" και η "μορφή" (ή "είδος"). Η "ύλη" εκπροσωπεί το ασχημάτιστο ον που επιθυμεί ("έχει σκοπό") να γίνει "μορφή", δηλ. να λάβει νόημα και περιεχόμενο. Ο σκοπός αυτός εμπεριέχεται στη "μορφή". "Εντελέχεια" (εν+τέλος=σκοπός) καλείται η κατάσταση κατά την οποία το ον έχει αποκτήσει την ολοκληρωμένη μορφή του που εμπεριέχει και το σκοπό του.
Η "ύλη" γίνεται "μορφή" κλιμακωτά, μέσα από τέσσερα στάδια ("αίτια"): α) το υλικό, π.χ. το ακατέργαστο μάρμαρο β) το ειδολογικό, το σχέδιο του αγάλματος όπως το συλλαμβάνει στο μυαλό του ο καλλιτέχνης πριν αρχίσει την εργασία του γ) το ποιητικό, είναι οι κινήσεις των χεριών του γλύπτη πάνω στο μάρμαρο για να του δώσει την τελική του μορφή δ) το τελικό, ο σκοπός κατασκευής του έργου από τον καλλιτέχνη.

Τετάρτη 19 Αυγούστου 2009

Ο Πλάτωνας...

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 427 π.Χ. Καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια. Αρχικά ασχολήθηκε με την ποίηση, έγραψε, μάλιστα, και μια τραγωδία.
Η γνωριμία του με τον Σωκράτη τον οδήγησε οριστικά στη φιλοσοφία. Η καταδίκη και ο θάνατος του δασκάλου του (399 π.Χ.) τον συγκλόνισε. Εγκατέλειψε απογοητευμένος την Αθήνα και ταξίδεψε στην Αίγυπτο, στην Κυρήνη, στην Κάτω Ιταλία και στη Σικελία όπου συνδέθηκε με τον τύραννο τον Συρακουσών Διονύσιο. Τον έπεισε να προσπαθήσουν να υλοποιήσουν στην πόλη του την ιδεώδη πόλη που ο φιλόσοφος ονειρευόταν.
Τα χάλασε όμως με τον τύραννο, πουλήθηκε αρχικά ως δούλος, εξαγοράστηκε και ελευθερώθηκε απ' τον φιλόσοφο Αννίκερι και σε ηλικία 40 ετών επέστρεψε στην Αθήνα όπου και ίδρυσε την ονομαστή Ακαδημία του.
Βασικά σημεία της φιλοσοφίας του:
α) Αρχή της φιλοσοφίας είναι ο "θαυμασμός". Πρόκειται για την ισχυρή τάση, κλίση, έρωτα που οδηγεί τον άνθρωπο να αναζητεί το "όντως ον", δηλ. αυτό που υπάρχει πίσω απ' τα φαινόμενα.
β) Υπάρχουν δύο είδη όντων (δυαρχία): τα υλικά και τα πνευματικά. Τα πρώτα τα ονομάζει "ιδέες", εκπροσωπούν αυτό που μένει σταθερό παρά τις φαινομενικές αλλαγές του κόσμου. Τα δεύτερα είναι "είδωλα", "σκιές" των ιδεών.
γ) Ο κόσμος δεν είναι αποτέλεσμα τύχης αλλά σκοπιμότητας Δημιουργός του είναι ο αγαθός Θεός και γι' αυτό ο κόσμος είναι άριστος και τέλειος. Αιτία των κακών δεν είναι ο Θεός αλλά η ύλη.
δ) Η ψυχή είναι ανεξάρτητη από το σώμα αλλά αναπόσπαστα ενωμένη με αυτό. Η συνύπαρξη αυτή επιφέρει πολλά και μεγάλα δεινά στην ψυχή. Γι' αυτό χαρακτήριζε το σώμα "τάφο" και "φυλακή" της ψυχής.
ε) Η ψυχή αποτελείται από τρία μέρη: α) το λογιστικό (σκέψη, μάθηση, φρόνηση). Έδρα του το κεφάλι. β) το θυμοειδές (συναισθήματα) με έδρα του την καρδιά. γ) το επιθυμητικό (φυσικές ανάγκες) με έδρα του την κοιλιά.
Πέθανε σε ηλικία 80 ετών, το 347 π.Χ.

Πέμπτη 13 Αυγούστου 2009

Ανάγκες...

Αν δεν υπερβάλλουμε με τις αισθήσεις,
αν δεν τις φτάσουμε στα όριά τους
οι ανάγκες της σάρκας από μόνες τους
είναι ανίκανες να κατανοήσουν
σε όλη τους την έκταση
τις ανάγκες του πνεύματος...

Σάββατο 1 Αυγούστου 2009

Ο Σωκράτης...

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 470 π.Χ. Δεν εγκατέλειψε ποτέ την πόλη του παρά μόνο για να συμμετάσχει σε στρατιωτικές αποστολές. Πέθανε το 399 π.Χ. αλλά το τέλος του ήταν ο λαμπρότερος θρίαμβος της διδασκαλίας του.
Ήταν άσκημος, κοντός, φαλακρός και κοιλαράς. Δεν έγραψε τίποτα στη ζωή του. Ό,τι ξέρουμε γι' αυτόν το οφείλουμε στον Ξενοφώντα, στον Πλάτωνα και στον Αριστοτέλη.
Ήταν αμείλικτος εχθρός των σοφιστών. Δεν αποδεχόταν τον υποκειμενισμό και τον σχετικισμό τους. Γι' αυτόν οι ηθικές έννοιες έχουν αντικειμενική αξία. Η αρετή διδάσκεται. Κανείς δεν γίνεται με τη θέλησή του κακός, αλλά από άγνοια του καλού.
Σοφός είναι μόνο ο Θεός. Ο άνθρωπος είναι μόνο φιλόσοφος, δηλαδή αναζητητής της αλήθειας. Βάση της φιλοσοφίας του η αυτογνωσία, το "γνώθι σαυτόν". Μέσω αυτής οδηγείται στο "εν οίδα ότι ουδέν οίδα".
Η διδακτική του μέθοδος ήταν πρωτότυπη. Ξεκινά τη συζήτηση προσποιούμενος πως δεν γνωρίζει την αλήθεια και ζητά να τη μάθει μέσα απ' το διάλογο. Βέβαια, στην πορεία αποδεικνύεται το αντίθετο ("σωκρατική ειρωνεία"). Στη συνέχεια, οδηγεί τον συνομιλητή του να ανακαλύψει προοδευτικά την αλήθεια ("μαιευτική").