Διώξεις αρχαίων φιλοσόφων...

Όταν ο Πυθαγόρας εγκαταστάθηκε στον Κρότωνα της Κάτω Ιταλίας (532 π.Χ), οι συνθήκες δεν ήταν ευνοϊκές. Η πόλη ήταν συντηρητική και το ιερατείο ισχυρό.
Κατηγορήθηκε για αθεΐα και διαφθορά των νέων, συνελήφθη αλλά στο δικαστήριο αθωώθηκε.
Αργότερα κατηγορήθηκε πως ετοίμαζε συνωμοσία κατά του δημοκρατικού πολιτεύματος, ο όχλος εισέβαλε στη Σχολή του καταστρέφοντας και καίγοντας τα πάντα, θανατώνοντας πολλούς απ' τους μαθητές του αλλά και τον ίδιον!
Ο Ζήνων ήταν κι αυτός πνεύμα φιλελεύθερο και πολεμούσε με σθένος κάθε τυραννία και ιερατείο.
Συμμετείχε σε κίνημα κατά του Τυράννου της πατρίδας του Νέαρχου, φυλακίστηκε και υπέστη σκληρά βασανιστήρια. Κάποια στιγμή ζήτησε να πει στον ίδιο τον Νέαρχο κάποιο μυστικό. Εκείνος έσκυψε να το ακούσει και τότε ο Ζήνων του ξερίζωσε με τα δόντια του το αυτί!
Έπειτα απ' αυτό θανατώθηκε...
Ο Αναξαγόρας κατηγορήθηκε για αθεΐα επειδή υποστήριζε πως ο Ήλιος δεν είναι θεός αλλά μια μάζα από πυρακτωμένες πέτρες. Καταδικάστηκε σε θάνατο, φυλακίστηκε και λίγο πριν εκτελεστεί φυγαδεύτηκε απ' τον Περικλή μακριά απ' την Αθήνα...
Ο Πρωταγόρας, ο πατέρας της Σοφιστικής, κατηγορήθηκε, επίσης, για αθεΐα και ασέβεια.
Για να γλυτώσει τη σύλληψη μπάρκαρε σε ένα μικρό καράβι για τη Σικελία. Το πλοίο ναυάγησε και ο φιλόσοφος πνίγηκε...
Για τον Σωκράτη τα ξέρουμε. Μόνο που αυτός προτίμησε να πεθάνει παρά να το βάλει στα πόδια...
Αλλά και πολλοί ακόμη αρχαίοι φιλόσοφοι γνώρισαν κατατρεγμούς και κοινωνική απομόνωση:
- Τον Δημόκριτο οι σύγχρονοί του τον θεωρούσαν "μανιακό" και "πειραγμένο στο μυαλό"!
- Ο Θαλής είχε τη φήμη του "τεμπέλη" και του "αφηρημένου". Τον θεωρούσαν τόσο άχρηστο που "δεν μπορούσε να κάνει πέντε βήματα χωρίς να πέσει σε λάκκο"!

"Μαύρα πρόβατα" οι αρχαίοι φιλόσοφοι...

Ας μη γελιόμαστε. Οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι δεν είχαν καμία σχέση με το μέσο άνθρωπο της εποχής τους.
Πολλές φορές δεν έχαιραν της εκτίμησης των συμπολιτών τους. Αντιμετωπίζονταν συχνά με προκατάληψη, σκεπτικισμό, πολλές φορές και με χλευασμό ή διώξεις.
Η μεγάλη μάζα του λαού ήταν κολλημένη στο συντηρητισμό της, στις δεισιδαιμονίες της, στην αγχωτική αναζήτηση του επιούσιου...
Οι αρχαίοι φιλόσοφοι αναζητούσαν την ουσία των πραγμάτων και συχνά έρχονταν σε ρήξη με το ιερατείο της εποχής τους, τους θεούς και τους μύθους τους. Επέκριναν τις κρατούσες θρησκευτικές αντιλήψεις ως αφελείς και μυθολογικές.
Κι αυτό ήταν πολλές φορές αρκετό να τους φέρει αντιμέτωπους και με το πολιτικό κατεστημένο.
Αν προσθέσουμε και το γεγονός πως οι περισσότεροι απ' αυτούς ήταν άνθρωποι εκκεντρικοί, μοναχικοί και συχνά αντικοινωνικοί, έχουμε μπροστά μας τις κυριότερες αιτίες που οι περισσότεροι των αρχαίων φιλοσόφων ήταν τα "μαύρα πρόβατα" της εποχής τους...

Τι απέγιναν τα χαμένα έργα του Πλάτωνα;

Σε αντίθεση με τους μεσαιωνικούς καλόγερους της Δύσης, οι Αιγύπτιοι Πατέρες της ερήμου απέρριπταν την έννοια της μάθησης και τη "γνώση για τη γνώση"!
Ο Άγιος Αντώνιος ήταν αρνητικός απέναντι στα βιβλία. "Στον άνθρωπο που έχει σώας τα φρένας δεν χρειάζονται βιβλία", δίδασκε. Το μόνο βιβλίο που χρειαζόταν ο ίδιος ήταν η φύση "που ως δημιούργημα του θεού είναι παρούσα κάθε φορά που θέλουμε να διαβάσουμε τα λόγια Του"...
Πολλοί απ' τους κόπτες μοναχούς, οπαδούς του Αγίου Αντωνίου, ακολουθούν το παράδειγμά του. Προτιμούν μια ζωή σκληρής χειρωνακτικής δουλειάς και πολύωρης προσευχής, παρά μια ζωή μελέτης.
Στα μέσα του 19ου αιώνα, όταν ένας Βρετανός περιηγητής επισκέφτηκε το κοπτικό μοναστήρι στο Ουάντι Νατρούν ανακάλυψε χειρόγραφα χαμένων έργων του Ευκλείδη και του Πλάτωνα που χρησιμοποιούνταν ως πώματα των δοχείων με το λάδι της Μονής...

Πώς να χρησιμοποιούμε το παλτό μας για να μας περνάει ο θυμός!

O Μαρκ Τουέιν, εκτός από σπουδαίος συγγραφέας ήταν και πολύ εκρηκτικός χαρακτήρας!
Ήταν τόσο θερμόαιμος και ευερέσθητος που με το παραμικρό ξεσπούσε στους γύρω του μέχρι σημείου να γίνεται αντικοινωνικός.
Όταν ο ίδιος αντιλήφθηκε την αδυναμία του, επέλεξε τον εξής τρόπο για να ελέγχει το θυμό του:
Κάθε φορά που κάποιος τον ενοχλούσε του απαντούσε με ένα καυστικό γράμμα!
Πάντα, όμως, άφηνε το γράμμα στο παλτό του για τρεις μέρες. Αν στο διάστημα αυτό ένιωθε ακόμα θυμωμένος, το ταχυδρομούσε.
Αλλά, συχνότερα, η οργή του είχε ξεθυμάνει, οπότε έκαιγε το γράμμα...
Με τον τρόπο αυτό επανακτούσε την ισορροπία του και εξασκούνταν στις αρετές της υπομονής, της ανεκτικότητας και της περίσκεψης...

Τι ωραία που είναι όταν σπας το χέρι σου!

Κάποτε, ο διάσημος τσελίστας Πάμπλο Καζάλς έσπασε το χέρι του σε ένα ατύχημα και θα αναγκαζόταν να το έχει στο γύψο για δυο περίπου μήνες.
Η εξέλιξη αυτή θα είχε πολύ αρνητικές συνέπειες στην καριέρα του...
Αποφάσισε, όμως, να δώσει μια συνέντευξη τύπου για να ενημερώσει σχετικά το κοινό του.
Οι συγκεντρωμένοι δημοσιογράφοι ανέμεναν να τον δουν αποθαρρυμένο και καταπτοημένο.
Αντίθετα, αντίκρισαν έναν άνθρωπο που ακτινοβολούσε από χαρά!
Κι όταν τον ρώτησαν γιατί έδειχνε τόσο ικανοποιημένος, τους απάντησε "γιατί τώρα δεν θα πρέπει να κάνω πρόβες"!
Ο Καζάλς δεν ήταν φυγόπονος ούτε αγνοούσε πόσο αρνητικά θα τον επηρέαζε η αποχή του από τις πρόβες.
Κοίταξε, όμως, βαθιά μέσα του και προτίμησε να επικεντρωθεί όχι στα καταστροφικά αλλά στα εποικοδομητικά στοιχεία της κατάστασής του.
Αντιμετώπισε το ατυχές συμβάν όχι σαν κάτι το καταπιεστικό αλλά σαν κάτι που τον απελευθέρωνε από τους ως τότε καταναγκασμούς της ζωής του!

Ορθολογισμός ή εμπειρισμός;

Ο Ντεκάρτ δηλώνει εξαρχής πως δεν πρέπει να θεωρούμε τίποτε αληθινό αν δεν το έχουμε γνωρίσει με σιγουριά και σαφήνεια ως τέτοιο.
Γι' αυτό και προσπάθησε να αποδείξει τις φιλοσοφικές αλήθειες με τη "μαθηματική μέθοδο" και τη χρήση της ανθρώπινης λογικής. Μόνο αυτή μπορεί να μας εξασφαλίσει σίγουρες γνώσεις! Θεωρείται, έτσι, ιδρυτής του σύγχρονου ορθολογισμού.
Για τον Γάλλο φιλόσοφο των αρχών του 17ου αιώνα, ο τρόπος που οι αισθήσεις μας αντιλαμβάνονται τα φαινόμενα και τα αντικείμενα δεν εγγυάται καμία απολύτως ασφάλεια. Δεν μπορούμε να εμπιστευόμαστε τις αισθήσεις μας γιατί είναι παραπλανητικές.
Για το μόνο πράγμα που είναι σίγουρος είναι το γεγονός πως αμφιβάλλει για όλα. Αφού, όμως, αμφιβάλλει αυτό σημαίνει πως σκέφτεται. Τούτη είναι η δεύτερη βεβαιότητα. Κι αφού σκέφτεται, τότε είναι ένα σκεπτόμενο πλάσμα, ένα πλάσμα που υπάρχει.
Οπότε ... "σκέφτομαι άρα υπάρχω"! Ή, στα λατινικά, "cogito, ergo sum"!
Την ίδια εποχή στην Αγγλία κάποιοι άλλοι φιλόσοφοι (Βάκων, Τζον Λοκ κλπ) απέρριπταν τον ορθολογισμό και υιοθετούσαν τον εμπειρισμό.
Κατά τη γνώμη τους "τίποτα δεν χωράει στον ανθρώπινο νου εάν πρώτα δεν γίνει αντιληπτό με τις αισθήσεις".
Γι' αυτό έλεγαν πως οι ψυχές των νεογέννητων παιδιών είναι "άγραφοι πίνακες" (tabula rasa) όπου εγγράφονται οι εμπειρίες και στη συνέχεια, με την αγωγή, χαράσσονται πάνω τους οι λογικές και ηθικές αρχές...

Ήταν ο Αισχύλος ο "Έλληνας προφήτης Ησαϊας";

Στον "Προμηθέα δεσμώτη" ο καθηλωμένος Προμηθέας φτύνει τον απεσταλμένο του Δία Ερμή λέγοντάς του "είμαι εχθρός των Θεών"!
Τότε ο Ερμής κάνει την εξής προφητεία: "δεν θα απαλλαγείς από τα βάσανα εκτός κι αν θελήσει κάποιος απ' τους Θεούς να πάρει τα βάσανά σου πάνω του και να πάει στο σκοτεινό Άδη"!
Κάποιοι θεωρούν τη φράση αυτή ως πρόρρηση της καθόδου του Χριστού στον Άδη...
Σε άλλο σημείο της τραγωδίας, εμφανίζεται η παρθένος Ιώ και ερωτά τον Προμηθέα ποιος θα τον λύσει και, μάλιστα, χωρίς το θέλημα του Δία.
Κι ο Προμηθέας προφητεύει πως κάποιος απόγονος δικός της (της παρθένου Ιούς) μετά από 13 γενεές θα τον απαλλάξει!
Η αισχύλεια τραγωδία γράφτηκε περίπου το 460 π.Χ. Μεσολάβησαν ακριβώς 13 γενιές μέχρι τη γέννηση του Χριστού...

Ο "εκχριστιανισμός" του Αριστοτέλη...

Ο Θωμάς Ακινάτης ήταν ο μεγαλύτερος δυτικός φιλόσοφος και θεολόγος του 13ου αιώνα.
Όπως ο Αυγουστίνος είχε "εκχριστιανίσει" τον Πλάτωνα στις αρχές του Μεσαίωνα, ο Θωμάς επιχείρησε κάτι αντίστοιχο με τον Αριστοτέλη.
Πίστευε πως δεν υπάρχει αγεφύρωτη απόσταση μεταξύ της λογικής και φιλοσοφίας, από τη μια, και της χριστιανικής αποκάλυψης και πίστης, από την άλλη!
Ο Θωμάς έλεγε πως υπάρχουν και κάποιες "φυσικές θεολογικές αλήθειες" στις οποίες μπορούμε να φτάσουμε με τη βοήθεια της λογικής. Πίστευε ότι με βάση την αριστοτελική λογική μπορούμε να αποδείξουμε την ύπαρξη του Θεού...
Υπάρχουν δύο δρόμοι πο οδηγούν στο Θεό. Ο ένας είναι της λογικής, αν και κρύβει αρκετούς κινδύνους. Ο δεύετρος, και ασφαλέστερος, είναι της πίστης.
Η φιλοσοφία του Αριστοτέλη ξεκινούσε απ' την προϋπόθεση ότι υπάρχει Θεός. Είναι η πρώτη, η αρχική αιτία που κινητοποιεί τα πάντα μέσα στη φύση.
Ο Αριστοτέλης δεν περιγράφει, όμως, με περισσότερες λεπτομέρειες το Θεό. Γι' αυτό θα πρέπει, κατά τον Θωμά, να ανατρέχουμε στη Βίβλο.

Γνώριζε ο Πλάτωνας την Παλαιά Διαθήκη;

Ο Αυγουστίνος γεννήθηκε στη βόρεια Αφρική και έζησε γύρω στα 400 μ.Χ. Σπούδασε στην Καρχηδόνα, στο Μιλάνο και στη Ρώμη. Πριν καταλήξει στο χριστιανισμό, πέρασε από πολλά φιλοσοφικά και θρησκευτικά ρεύματα.
Για αρκετό καιρό ήταν οπαδός του μανιχαϊσμού. Η αίρεση αυτή χώριζε τον κόσμο σε δυο απολύτως αντίθετα στρατόπεδα που είναι ασυμβίβαστα μεταξύ τους και βρίσκονται σε διαρκή σύγκρουση: το Καλό και το Κακό, το Πνεύμα και την Ύλη.
Όταν αργότερα βρήκε στο χριστιανισμό την πνευματική ανάπαυση που αναζητούσε, δεν απαρνήθηκε τις φιλοσοφικές του καταβολές. Θεωρούσε, μάλιστα, την πλατωνική φιλοσοφία απόλυτα συμβατή με τον χριστιανισμό. Κι αναριωτόταν αν ο αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος γνώριζε την Παλαιά Διαθήκη...
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν πως ο κόσμος υπήρχε ανέκαθεν. Η Βίβλος, αντίθετα, δέχεται πως τον δημιούργησε ο Θεός απ' το μηδέν.
Αυτή την αντίφαση προσπάθησε ο Αυγουστίνος να γεφυρώσει επικαλούμενος την πλατωνική Θεωρία των Ιδεών: πριν ο Θεός φτιάξει τον κόσμο, υπήρχαν οι "ιδέες" στην σκέψη του...

Απ' τον Πλάτωνα στους Βενεδικτίνους...

Το 529 μ.Χ., με αυτοκρατορικό διάταγμα, κλείνει η Ακαδημία Πλάτωνος στην Αθήνα, και όλες οι φιλοσοφικές σχολές της πόλης.
Την ίδια χρονιά ιδρύεται το Τάγμα των Βενεδικτίνων. Ήταν το μεγαλύτερο μοναχικό τάγμα του Μεσαίωνα.
Έτσι, μπορούμε να πούμε, πως το έτος 529 ήταν το τέλος της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και η αρχή της εκκλησιαστικής κυριαρχίας.
Από τότε, τα μοναστήρια είχαν το μονοπώλιο της μόρφωσης, της σκέψης και του διαλογισμού...

Το "τετραπλό φάρμακο" της ευτυχίας!

Ένα απ' τα βασικά ερωτήματα στα οποία προσπαθεί να απαντήσει η φιλοσοφία είναι κι αυτό: "πώς μπορεί ο άνθρωπος να ζήσει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο;".
Οι Επικούρειοι προσπαθούσαν ν' αναπτύξουν μια τέχνη ζωής η οποία θ' απέφευγε κάθε είδους πόνο. (Οι κυνικοί κι οι στωικοί, αντίθετα, προσπαθούσαν να μάθουν ν' αντέχουν τον πόνο).
Ο Επίκουρος δίδασκε πως ο "ηδονικός βίος" σχετίζεται όχι με τις σαρκικές ηδονές και απολαύσεις, αλλά με αξίες όπως η φιλία, η αυτοκυριαρχία, το μέτρο και η εσωτερική γαλήνη.
Ο άνθρωπος έπρεπε να απαλλαγεί απ' τις προλήψεις της θρησκείας και να λυτρωθεί απ' το φόβο του θανάτου.
"Γιατί να φοβόμαστε το θάνατο;", αναρωτιόταν. "Όσο υπάρχουμε εμείς, ο θάνατος δεν υπάρχει! Κι όταν έρχεται αυτός, τότε λείπουμε εμείς!".
Δεν φαίνεται να έχει κι άδικο. Αλήθεια, ποιος νεκρός βασανίζεται ή υποφέρει;
Έτσι ο Επίκουρος κατέληξε στο "τετραπλό φάρμακο" της ευτυχίας:
α) Δεν υπάρχει λόγος να φοβόμαστε τους Θεούς.
β) Δεν υπάρχει λόγος ν' ανησυχούμε για το θάνατο.
γ) Το Καλό μπορούμε εύκολα να το φτάσουμε.
δ) Το Κακό μπορούμε εύκολα να το αποφύγουμε.

Μια ενδιαφέρουσα πρόταση για το σύγχρονο χάλι μας...

Ο Ιφικράτης ήταν Αθηναίος στρατηγός, καταγόμενος από μια φτωχή και άσημη οικογένεια της Ραμνούντας.
Όταν κάποιοι του θύμισαν πως "δεν ήταν από μεγάλο σόι", εκείνος τους απάντησε:
"εγώ θα ξεκινήσω τη γενιά μου"!
Δεν δοκιμάζουμε κι εμείς αυτή τη συνταγή;
Να απαλλαγούμε από προγονοπληξίες, να μηδενίσουμε το κοντέρ και να ξεκινήσουμε απ' την αρχή!
Χρειάζεται, όμως, κότσια...

Lieben und Arbeiten

Ρώτησαν κάποτε τον Φρόιντ, στα γεροντάματά του, ποιο είναι το μυστικό της ευτυχίας.
Κι εκείνος τους απάντησε επιγραμματικά: "Lieben und Arbeiten"!
"Ν' αγαπάς και να εργάζεσαι"!
Το φροϊδικό αυτό δίπτυχο είναι η απόλυτη και πλήρη άρνηση του καταναλωτικού μας ναρκισσισμού.
Εργασία σημαίνει δημιουργία, παραγωγή έργου, όχι κατανάλωση του έργου που έργου που παράγουν οι άλλοι.
Και αγάπη σημαίνει υπέρβαση του ναρκισσισμού!

Είδη φιλίας...

Κατά τον Αριστοτέλη, υπάρχουν τρία είδη φιλίας:
Α) Οι "φιλίες χρησιμότητας". Αυτές αφορούν τις επαγγελματικές μας δραστηριότητες.
Β) Οι "φιλίες που στηρίζονται στην ευχαρίστησή μας". Είναι αυτοί με τους οποίους περνάμε καλά, οι χαβαλέδες.
Γ) Οι "αδελφές ψυχές". Δηλαδή τα άτομα που αγαπάς χωρίς συγκεκριμένους λόγους. Αυτοί με τους οποίους επικοινωνείς σ' ένα βαθύτερο επίπεδο...

Αντιλήφθηκα πως είμαι έξυπνος...

... μόλις κατάλαβα πως, εκτός από μένα,
υπάρχουν κι άλλοι πολλοί έξυπνοι,
ορισμένοι, μάλιστα, και πολύ εξυπνότεροι!

Ειδίκευση ή Ευβουλία;

Σε άλλες εποχές οι εξουσιαστές κυβερνούσαν στο όνομα ανώτερων δυνάμεων που είτε τους έδιναν απευθείας εντολές (π.χ. Μωυσής) είτε τους πρόσφεραν τα φώτα τους ("πεφωτισμένη μοναρχία").
Στην Αθηναϊκή Δημοκρατία κατανοήθηκε πως εξέχουσα θέση στην ιστορία και στη διαμόρφωση/αλλαγή των θεσμών έχει η κοινωνία.
Εκεί για πρώτη φορά άνοιξε το μέτωπο με όσους πίστευαν πως οι πολιτικές αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται απ' τους "ειδικούς".
Οι Αθηναίοι στην Ειδίκευση αντέταξαν την Ευβουλία και την Ορθή Κρίση!
Οι "ειδικοί" οφείλουν να συμβουλεύουν αλλά όχι να αποφασίζουν...

Ο Καντ μας καλεί ν' αναλάβουμε τις ευθύνες μας...

"Διαφωτισμός είναι η έξοδος του ανθρώπου απ' την ανωριμότητα για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος.
Ανωριμότητα είναι η αδυναμία να μεταχειρίζεσαι το νου σου χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου.
Είμαστε υπεύθυνοι γι' αυτή την ανωριμότητα όταν η αιτία της βρίσκεται όχι στην ανεπάρκεια του νου αλλά στην έλλειψη αποφασιστικότητας και θάρρους".
Βασικός άξονας της σκέψης του Καντ ήταν η "αρχή της ατομικής ευθύνης": κάθε άτομο έχει καθήκον να συμβάλλει ενεργά στη βελτίωση του εαυτού του αλλά και της κοινωνίας.
Η πρόοδος δεν έρχεται νομοτελειακά, ως αποτέλεσμα κάποιων ανώτερων δυνάμεων, αλλά αποτελεί συνέπεια της βούλησης και της ηθελημένης προσπάθειας των ανθρώπων.
Ο πολίτης που στέκεται απαθής από έλλειψη θάρρους ή αποφασιστικότητας, συμβάλλει στη στασιμότητα και την παρακμή...

Συνηθισμένες ιστορίες...

Ζευγάρι νιόπαντρο. Κυριακή πρωί, οι εφημερίδες στο τραπέζι, δίπλα στις φρυγανιές με το βούτυρο και το μέλι.
Ο σύζυγος διαβάζει τις πολιτικές αναλύσεις. Εκείνη τον πλησιάζει και με μετρημένο νάζι τον ρωτάει:
- Μ' αγαπάαααας;
- Ε;
- Μ' αγαπάαααας;
- Μα αυτό εννοείται!
Και στρέφεται πάλι στη διεθνή επικαιρότητα...
Το ερώτημα "μ' αγαπάς;" δεν ήταν αίτημα για παροχή πληροφοριών, δεν ήταν ραντεβού με την ιστορία, δεν απαιτούσε μια σοβαρή και καλά μελετημένη απάντηση.
Ήταν ένα απλό άνοιγμα προς τον άλλον, που θα πρόσφερε μια σταγόνα δροσιάς στη σχέση, μια πρόσκληση για ένα βλέμμα, δυο γλυκά λόγια, ένα τρυφερό χάδι!
Δεν απαιτούσε την απαρίθμηση κάποιων "αυτονόητων'...

Προτιμώ τους άσχημους απ' τους όμορφους...

... γιατί μόνο η ασχήμια διαρκεί!
Οι όμορφοι άνθρωποι παύουν να έχουν ενδιαφέρον
μετά τα πενήντα!

Γιατί ο Σωκράτης ήταν μεγάλος επαναστάτης...

Η αρχαία Αθήνα ήταν μια οργανωμένη πολιτεία με έναν σαφώς κατετμημένο δημόσιο χώρο:
Εδώ η Πνύκα για την πολιτική λειτουργία της Εκκλησίας του Δήμου.
Εδώ η Αγορά για την εμπορική και συναλλακτική λειτουργία.
Ο Παρθενώνας για τη θρησκευτική.
Το θέατρο του Διονύσου για την τελετουργική και καλλιεργητική.
Το Γυμνάσιο για τη σωματική διάπλαση των νέων.
Όλα καλά τακτοποιημένα!
Κι εμφανίζεται ξαφνικά ο Σωκράτης και τα ανατρέπει όλα:
Πάει στην Πνύκα και δεν μιλάει.
Πάει στο Γυμνάσιο και δεν προσπαθεί ν' αθληθεί. Άλλωστε, θα ΄ταν πολύ αστείος με την τεράστια κεφάλα του και το ασούμπαλο κορμί του αν το επιχειρούσε...
Πάει στην Αγορά και δεν πουλάει ούτε αγοράζει.
Και τι κάνει;
Ανοίγει συζητήσεις με όλους και για όλα!
Σπάει την τακτοποιημένη τοπο-λογία της Πόλης!
Γίνεται ά-τοπος.
Γι' αυτό και ο Αριστοφάνης, στις "Νεφέλες" του, επιχειρεί να του δώσει έναν τόπο: τον ανεβάζει στα σύννεφα...

Στη "φυλακή των συγκρίσεων"...

Η σεξουαλική απελευθέρωση μας έκλεισε στη "φυλακή" των συγκρίσεων και των επιδόσεων.
Μια υπερσύγχρονη φυλακή γεμάτη όμορφες φαντασιακές κρατούμενες...
Η ζήλια, η ηρωίνη του ερωτικού υπόκοσμου, γεννά ελεεινούς τσακωμούς.
Κάποιοι τους λένε "αλατοπίπερο"!
Αλλά με τόσο "αλάτι" μια σχέση γίνεται υπερτασική!
Και τότε πώς αντέχεται, πώς κατεβαίνει τόση πίεση;

Να επιζητούμε ακροατήρια "δύσκολα" κι όχι τυφλούς χειροκροτητές...

Τα "βολικά" ακροατήρια χρησιμεύουν μόνο για να αυξάνουν την αυτοεκτίμησή μας!
Δεν λέω, κι αυτή μια ανθρώπινη ανάγκη είναι, αλλά όχι αρκετή.
Τα "δύσκολα", αντιρρητικά, απαιτητικά ακροατήρια είναι εκείνα που μας ωριμάζουν!
Τα παιδιά και οι έφηβοι, π.χ., ανήκουν στο "δύσκολο" αλλά ευεργετικό για την ψυχολογική και πνευματική μας ωρίμανση κοινό...

Οι πιο μεγάλες και πιο δύσκολες αλλαγές είναι οι ατομικές...

Ο Κομφούκιος έλεγε:
"Μονάχα οι πιο έξυπνοι
και οι πιο χαζοί
δεν αλλάζουν"!

Αν τα πράγματα δεν έρθουν όπως τα ήθελες...

... να τα θέλεις όπως σου ήρθαν!

Γιατί φοβόταν τις βόμβες ο Άλμπερ Καμύ;

Ο Καμύ γεννήθηκε το 1913 στο επαρχιακό Μοντοβί της Αλγερίας. Οι γονείς του Γάλλοι μετανάστες. Ο πατέρας του αποθηκάριος κι η μητέρα του παραδουλεύτρα.
Ο ίδιος είχε από μικρός κλίση στο ποδόσφαιρο και στη γραφή.
Γρήγορα εξελίχθηκε σε σημαντικό μυθιστοριογράφο. Προσφιλή του θέματα το παράλογο της ανθρώπινης ύπαρξης, το πρόβλημα του κακού και της ηθικής...
Δηλώνει άθεος, αρνείται τον υπαρξισμό, βυθίζεται στις αντιφάσεις του χαρακτήρα του, θεωρεί ως μόνο σταθερό χαρακτηριστικό του την αμφιβολία για τα πάντα.
Το επάγγελμα, η σκέψη, ο έρωτας, όλη η ζωή, είναι μια μεγάλη περιπέτεια.
Φλερτάρει για μια διετία με τον κομμουνισμό, όμως η γαλλική διανόηση, και κυρίως ο Σαρτρ, τον αποκηρύσσουν μόλις κατακρίνει δημόσια τον "υπαρκτό σοσιαλισμό". Ο Καμύ είχε το "χάρισμα" να γίνεται δυσάρεστος σε όλους.
Διάσημος γυναικοκατακτητής, αν και δεν έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση στο γυναικείο φύλο. "Οι γυναίκες, εκτός απ' τις στιγμές του έρωτα, είναι βαρετές, αν και οι ίδιες το αγνοούν"...
Το 1954 ξεσπά ο απελευθερωτικός αγώνας της Αλγερίας. Ο Καμύ ως "Γάλλος-Αλγερινός" κρατά αμφιλεγόμενη στάση. Καταδικάζει την αποικιοκρατική εκμετάλλευση και την εκτεταμένη χρήση βασανιστηρίων απ' τις γαλλικές αρχές, αλλά και την τρομοκρατία των επαναστατών.
Το 1957 παίρνει το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Στην τελετή απονομής ένας νεαρός Αλγερινός τον κατακρίνει πως δεν είναι υπέρ της αλγερινής ανεξαρτησίας. Κι ο Καμύ του απάντησε: "Αυτή τη στιγμή βάζετε βόμβες στα τραμ του Αλγερίου. Σε ένα απ' αυτά θα μπορούσε να βρίσκεται η μητέρα μου. Αν αυτή είναι η δικαιοσύνη σας. εγώ προτιμώ τη μητέρα μου"!

Το Δ.Ν.Τ. της αρχαιότητας...

Η Μίλητος, τον 6ο αι. π.Χ., ήταν η επιφανέστερη πόλη της Ιωνίας. "Πρωτεύουσα" της φιλοσοφίας, αλλά και σπουδαίο εμπορικό και ναυτικό κέντρο.
Όμως, η συσσώρευση τόσου πλούτου και η άνιση κατανομή του προκάλεσε ταξικές αντιπαραθέσεις και ταξικές ταραχές.
Δημιουργήθηκαν τρία κόμματα: η "Πλούτις", η παράταξη των πλουσίων, η "Χειρομάχα", το κόμμα των εργατών και οι "Γέργιθες", οι ακτήμονες αγρότες.
Στην αρχή, την εξουσία είχαν οι πλούσιοι. Αλλά οι αντιδράσεις του λαού ήταν τόσο έντονες, που η ηγέτες της "Πλούτιδος" συνεδρίαζαν μέσα στα πλοία τους, στην ανοιχτή θάλασσα, για λόγους ασφάλειας.
Κάποτε, η "Χειρομάχα" και οι "Γέργιθες" πήραν την εξουσία και εξαπέλυσαν διωγμό κατά των πλουσίων, εξορίες και δημεύσεις των περιουσιών τους.
Οι πλούσιοι, με τη βοήθεια των Λυδών και των Σαρτιατών, ξαναπήραν την εξουσία και προχώρησαν σε αιματηρά αντίποινα...
Η Μίλητος βυθίστηκε σε βαθιά κοινωνική και οικονομική κρίση. Τότε, κάποιοι επιφανείς Μιλήσιοι, ζήτησαν τη βοήθεια και τις συμβουλές των Παριανών, που είχαν την πιο ευημερούσα και καλά οργανωμένη πολιτεία στην Ελλάδα.
Μια πολυπρόσωπη αντιπροσωπία Παριανών έφτασε στην Μίλητο κι έπιασε αμέσως δουλειά! Γύρισαν όλη την πόλη, έμπαιναν μέσα στα σπίτια και στα μαγαζιά, κρατούσαν σημειώσεις...
Στο τέλος, μάζεψαν όλους του κατοίκους της Μιλήτου στο θέατρο της πόλης και τους είπαν:
"Όλον αυτό τον καιρό καταγράφαμε ποιοι από σας έχετε τα πιο περιποιημένα χωράφια, το πιο τακτοποιημένο σπίτι, ποιοι δουλεύετε με όρεξη και παραγωγικά και ποιοι έχετε τη φήμη τίμιων κι ευσυνείδητων ανθρώπων. Φτιάξαμε, λοιπόν, αυτόν τον κατάλογο και σας καλούμε απ' αυτούς να διαλέξετε τους κυβερνήτες της πόλης σας"...

Μπορεί να γίνει φιλόσοφος ο τύραννος;

Κάποιοι κατηγόρησαν και τον Πλάτωνα πως υπήρξε "οικότροφος" των τυράννων!
Αναφέρονται στα τρία ταξίδια του στις Συρακούσες, το πρώτο επί Διονύσιου του Πρεσβύτερου και τα άλλα δύο επί Διονύσιου του Νεότερου.
Όμως, ο Πλάτωνας δεν υπήρξε απολογητής του καθεστώτος της Τυραννίας.
Αντιθέτως, προσπάθησε να το αλλάξει...
Νόμιζε πως οι τύραννοι θα μπορούσαν να γίνουν οι "φιλόσοφοι-βασιλιάδες", όπως τους περιγράφει στην "Πολιτεία" του!
Πως θα μπορούσαν να γίνουν "φίλοι της αλήθειας και της δικαιοσύνης"!
Βέβαια, και στα τρία ταξίδια του διαπίστωσε πως όταν ένας τύραννος βγει στον ήλιο της αλήθειας, το μόνο που καταφέρνει είναι να πάθει εγκαύματα...

Πώς να συμπεριφερόταν, άραγε, ο Ευκλείδης στους δούλους του;

Τον 20ό αιώνα πολλοί διανοούμενοι "είδαν" αρετές στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, κι έκλεισαν τα μάτια στην απανθρωπιά τους.
Μιλήσαμε ήδη για τον Μάρτιν Χάιντεγκερ, ένα απ' τα πιο λαμπρά μυαλά στην ιστορία της ανθρώπινης σκέψης, που το 1933 έγινε μέλος του Ναζιστικού Κόμματος και, αργότερα, υμνητής του Χίτλερ.
Αλλά δεν ήταν ο μόνος. Ο ποιητής Έζρα Πάουντ υπήρξε ένθερμος οπαδός του Μουσολίνι.
Ο φιλόσοφος Ζαν Πολ Σαρτρ υμνούσε το "Μεγάλο Άλμα Εμπρός" του Μάο!
Ο Μισέλ Φουκό υμνούσε τη βία και την απανθρωπιά ως θεμιτό μέσο πολιτικής δράσης.
Και ολόκληρη, σχεδόν, η γαλλική αριστερή διανόηση υμνούσε τα "επιτεύγματα" του "υπαρκτού σοσιαλισμού", κλείνοντας τα μάτια στα γκουλάγκ και στα ψυχιατρεία!
Αλήθεια, τα πολιτικά λάθη των φιλοσόφων καταστρέφουν την αξία των θεωριών τους;
Μπορούμε να πούμε πως η αξία των αποδείξεων του Ευκλείδη εξαρτάται απ' το πώς συμπεριφερόταν στους δούλους του;

Κάποτε τα δημόσια πρόσωπα προτιμούσαν να πεθάνουν παρά να γελοιοποιηθούν!

Βασική έγνοια και μέθοδος του Σωκράτη ήταν να σπείρει την αμφιβολία για τα πάντα.
Κατά συνέπεια, δεν είχε και πολύ άδικο ο Αριστοφάνης που τον παρουσιάζει στις "Νεφέλες" ως έναν αιθεροβάμονα, επικίνδυνο για τη δημοκρατία.
Άλλωστε, κι ο ίδιος ο Σωκράτης γνωρίζει πολύ καλά πως καμιά κοινωνία δεν μπορεί να ζήσει μόνο με την αμφιβολία.
Γι' αυτό και αρνιόταν συστηματικά να παίξει πολιτικό ρόλο στην Αθήνα.
Ο ρόλος του διανοουμένου δεν είναι να κυβερνά, αλλά να υπενθυμίζει πως εκτός απ' τις βεβαιότητες που θεμελιώνουν τη ζωή μας υπάρχει και ένα υπόστρωμα αμφιβολίας που μετατρέπει τη ζωή σε πείραμα...
Πάντως, οι "Νεφέλες" φαίνεται πως στοίχιωσαν τη ζωή του Σωκράτη. Με αυτές έγινε ευρύτερα γνωστός ως κωμικός ήρωας. Και περνά την υπόλοιπη ζωή του για να αποδείξει πως ήταν τραγικός ήρωας.
Την ώρα που ο φίλος του Κρίτων του προτείνει να δραπετεύσει, εκείνος αρνείται! Λέγοντας πως δεν θέλει να γελοιοποιηθεί!
Δεν ήθελε, τούτη την ύστατη ώρα, να δικαιώσει τον Αριστοφάνη...

Φιλοσοφικά καφέ...

Στη Γαλλία ποτέ δεν σταμάτησε η λατρεία της φιλοσοφίας.
Στα σχολεία, τα παιδιά τη διδάσκονται απ' τα πρώτα μαθητικά τους χρόνια, σε κάθε βιβλιοπωλείο μπορείς να βρεις εκατοντάδες φιλοσοφικά βιβλία, και οι Γάλλοι, στην καθημερινή τους ζωή, χρησιμοποιούν τις βασικές φιλοσοφικές αρχές με κάθε ευκαιρία.
Κι ας διαπιστώνουν, με κάποια πικρία, πως πια δεν υπάρχουν ανάμεσά τους ηχηρά ονόματα σαν του Σαρτρ ή του Φουκό.
Το "Καφέ ντε Φαρ" βρίσκεται στην πλατεία Βαστίλης.
Εκεί, κάθε Κυριακή πρωί, καμιά εκατοστή θαμώνες στριμώχνονται και συζητούν για τα μεγάλα φιλοσοφικά ζητήματα της εποχής μας, με την υπόκρουση του μεταλλικού ήχου της καφετιέρας και του κροταλίσματος των φλιτζανιών...

Οι Στωικοί...

Τη Σχολή ίδρυσε ο Κύπριος Ζήνων, γύρω στο 300 π.Χ., που κατέληξε στην Αθήνα μετά από ένα ναυάγιο. Δίδασκε σε μια στοά, απ' την οποία πήρε το όνομά της η Σχολή.
Οι στωικοί ήταν αυθεντικοί κοσμοπολίτες. Πρόθυμα αποδέχονταν τον πολιτισμό της εποχής τους, ενδιαφέρονταν για τα κοινωνικά προβλήματα κι ασχολούνταν με την πολιτική.
Ο στωικός Μάρκος Αυρήλιος έγινε αυτοκράτορας, ενώ σημαντικός ήταν ο πολιτικός ρόλος δύο ακόμη επιφανών στωικών, του Κικέρωνα και του Σενέκα.
Οι στωικοί αρνούνταν την αντίθεση πνεύματος και ύλης. Η φύση είναι μία και δεν διασπάται. Η αντίληψη αυτή ονομάζεται "μονισμός", σε αντίθεση με τον "δυισμό" του Πλάτωνα που βλέπει ως αγεφύρωτο το χάσμα πνεύματος και ύλης.
Για τους στωικούς, τίποτα δεν συμβαίνει τυχαία. Όλα συμβαίνουν γιατί πρέπει να συμβούν. Άρα δεν έχει νόημα να θρηνεί κανείς για τις συμφορές του. Αλλά και τις ευτυχισμένες στιγμές της ζωής του ο άνθρωπος πρέπει να τις αντιμετωπίζει με μέτρο και ηρεμία.
Ο στωικός δεν παρασύρεται απ' τα συναισθήματά του και μαθαίνει να συμφιλιώνεται με τη μοίρα του...

Οι "Κυνικοί"...

Τη σχολή των Κυνικών ίδρυσε στην Αθήνα, γύρω στα 400 π.Χ., ο Αντισθένης, ένας απ' τους μαθητές του Σωκράτη.
Ο πιο γνωστός όμως Κυνικός υπήρξε ο Διογένης, μαθητής του Αντισθένη.
Οι Κυνικοί πίστευαν πως η πραγματική ευτυχία δεν έχει σχέση με τυχαία και παροδικά πράγματα όπως η υγεία, τα υλικά αγαθά και η πολιτική εξουσία. Γι' αυτό και αδιαφορούσαν για τα καθημερινά και ασήμαντα.
Ο Διογένης ζούσε σ' ένα βαρέλι. Η μόνη του περιουσία ήταν ένας τρύπιος χιτώνας, ένα ραβδί κι ένα σακούλι να βάζει το ψωμί του.
Δεν ήταν καθόλου εύκολο να του στερήσει κανείς την ευτυχία του...

Είναι οι γυναίκες "ευνουχισμένοι άντρες";

Ο Αριστοτέλης είχε ένα "προβληματάκι" με τις γυναίκες!
Θεωρούσε πως "κάτι τους έλλειπε", πως ήταν "ατελείς άντρες"!
Κατά τη γνώμη του, ο ρόλος της γυναίκας στην αναπαραγωγική διαδικασία είναι παθητικός και δοτικός, ενώ του άντρα ενεργητικός.
Το παιδί κληρονομεί μόνο τις ιδιότητες του άντρα! Αλλά, από κάποιο λάθος της φύσης, βγαίνει καμιά φορά "λειψό", δηλαδή γυναίκα...
Στο Μεσαίωνα κυριάρχησε η φιλοσοφία του Αριστοτέλη κι όχι του Πλάτωνα, κι ίσως αυτό να εξηγεί την υποβάθμιση του ρόλου της γυναίκας την περίοδο αυτή.

Το "τελικό αίτιο" του Αριστοτέλη!

Εμείς, οι απλοί άνθρωποι, βλέπουμε τα πράγματα πολύ επιφανειακά!
Μας απατά, π.χ., η γυναίκα μας, κι εμείς ρίχνουμε πάνω της όλες τις ευθύνες. Φταίει αυτή που 'ναι "άπιστη", "άτιμη", κ.λπ.
Σπάει το τζάμι του γείτονα απ' την μπάλα, φταίει ο μικρός Νίκος που έριξε στραβοκλοτσιά.
Έχει η οικονομία της χώρας μας τα χάλια της, φταίει η προηγούμενη κυβέρνηση που άφησε τεράστιο χρέος και έλλειμμα.
Τι λέει για όλ' αυτά ο φιλόσοφος;
"Λάθος κάνετε", φωνάζει ο Αριστοτέλης. "Ψάξτε να βρείτε τα βαθύτερα αίτια"!
Η γυναίκα σας δεν θα σας κεράτωνε αν δεν την είχατε παντρευτεί! Άρα το "τελικό", δηλ. το βαθύτερο αίτιο της απιστίας της είναι ο άντρας της...
Ο μικρός Νίκος δεν θα έσπαγε το τζάμι του γείτονα, αν εκείνος, τα περασμένα Χριστούγεννα, δεν του είχε δώσει ένα 10ευρω για τα κάλαντα που του είπε. Μ' αυτό το 10ευρω ο μικρός Νίκος αγόρασε την μπάλα με την οποία του έσπασε το τζάμι. Άρα, για το σπάσιμο του τζαμιού του φταίει ο ίδιος ο γείτονας!
Η προηγούμενη κυβέρνηση πράγματι τα έκανε μπάχαλο στην οικονομία. Αλλά, αν η προ-προηγούμενη κυβέρνηση, του Σημίτη, είχε κυβερνήσει σωστά, δεν θα μας ανάγκαζε να την αλλάξουμε και να φέρουμε στην εξουσία τους άχρηστους! Άρα για τα σημερινά χάλια μας φταίει ο Σημίτης!
Να τον ακούτε τον φιλόσοφο, κάτι παραπάνω ξέρει...

Ένας "φιλοναζιστής" φιλόσοφος!

Όταν ο Χίτλερ ανέβαινε στην εξουσία, τον Ιανουάριο του 1933, ο συνομήλικός του 44χρονος φιλόσοφος Μάρτιν Χάιντεγκερ ήταν ήδη "φίρμα" στον ακαδημαϊκό χώρο.
Το 1927 είχε εκδοθεί το πρώτο και, ίσως, σημαντικότερο φιλοσοφικό του έργο, το "Είναι και Χρόνος", που τον καθιέρωσε ως επάξιο συνεχιστή του μέντορά του Εβραίου καθηγητή Έντμουντ Χούσερλ.
Τρεις μόλις μήνες μετά την άνοδο του Χίτλερ, ο Χάιντεγκερ αναγορεύεται πρύτανης στο παν/μιο του Φράιμπουργκ και δύο βδομάδες αργότερα γίνεται μέλος του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος.
Στον πρώτο του δημόσιο λόγο ως πρύτανης καλεί τον Φύρερ και το Κόμμα του "να οδηγήσουν τον γερμανικό λαό στην εκπλήρωση του πεπρωμένου του"! Ο ίδιος πρωτοστατεί στην εκκαθάριση του πανεπιστημίου από κάθε αντιπολιτευτική φωνή...
Η συμβίωσή του με τους Ναζί κράτησε πάνω από έναν χρόνο, οπότε υποχρεώνεται σε παραίτηση απ' την πρυτανεία. Πάντως, μέχρι την κατάρρευση του Γ' Ράιχ, δεν εκδηλώθηκε ποτέ ανοιχτά εναντίον του...
Μεταπολεμικά, θα του αφαιρεθεί η έδρα από το παν/μιο, και θα του απαγορευτεί να διδάσκει.
Η απαγόρευση θα αρθεί μερικά χρόνια αργότερα, αλλά το στίγμα του "φιλοναζιστή φιλοσόφου" θα τον ακολουθεί μέχρι το θάνατό του το 1976.

Ο Πλάτωνας πρώτος συνέλαβε την ιδέα του "ολοήμερου σχολείου"!

Ο Πλάτωνας πίστευε πως και οι γυναίκες μπορούν να κυβερνήσουν μια κοινωνία εξίσου καλά με τους άντρες!
Και πως αυτές μπορούν να επιδείξουν την ίδια λογική και σωφροσύνη με τους άντρες, αρκεί να αποκτήσουν την ίδια μόρφωση και να απαλλαγούν απ' το φορτίο της ανατροφής των παιδιών και των οικιακών εργασιών...
Μια κοινωνία που δεν μορφώνει και δεν εκπαιδεύει τις γυναίκες της μοιάζει με τον άνθρωπο που γυμνάζει μόνο το δεξί του χέρι!
Ο Πλάτωνας δεν δίστασε να προτείνει την κατάργηση της οικογένειας. Η ανατροφή των παιδιών παραείναι σοβαρή υπόθεση για ν' αφήνεται στα χέρια μεμονωμένων ατόμων.
Η ανατροφή των παιδιών πρέπει να γίνεται υπό την επίβλεψη της πολιτείας.
Γι' αυτό και ήταν ο πρώτος που πρότεινε την ίδρυση δημοσίων νηπιαγωγείων καθώς και σχολείων που κρατούν τους μαθητές όλη τη μέρα, ακόμα και μετά το τέλος των μαθημάτων...

"Δεν ξέρουν τι κάνουν"!

Γύρω στο 400 π.Χ., ο Σωκράτης δίδασκε στην Αθήνα πως "κάνουμε το κακό από άγνοια του καλού"!
Οι συμπατριώτες του, που τον καταδίκασαν σε θάνατο, δεν ήταν κακοί άνθρωποι. Αντίθετα, ήταν αξιοσέβαστοι και ειλικρινείς. Πίστευαν όμως πως ο Σωκράτης είναι "άθεος", ή πως ο Θεός που κήρυττε, με το φιλοσοφικό του βάθος, ήταν αταίριαστος στις πατροπαράδοτες αντιλήψεις και, γι' αυτό, διαφθείρει τους νέους...
Ο Σαύλος, πριν γίνει Απόστολος Παύλος, ήταν φανατικός διώκτης των χριστιανών!
Δεν το έκανε γιατί στις φλέβες του κυλούσε διαβολικό αίμα. Αντίθετα, ήταν αρκετά καλλιεργημένος και απόλυτα συνεπής με τα εβραϊκά θεολογικά του πιστεύω. Πίστευε πως έκανε το σωστό, τυφλωμένος απ' τον φανατισμό και την θρησκευτική πίστη του...
Οι χριστιανοί που έφτιαξαν τις "Ιερές Εξετάσεις" δεν ήταν διεστραμμένοι ούτε διψούσαν για αίμα. Είχαν λάβει, όμως, λάθος αγωγή, και πίστευαν πως υπηρετούσαν τη θεϊκή επιθυμία!
Το ίδιο συνέβη και με τους χριστιανούς που έκαιγαν βιβλία και αντιστέκονταν στην πρόοδο των επιστημών. Ήταν πεισμένοι πως εκτελούν θεία αποστολή.
Αλλά και τα μέλη του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ, που το 1857 αναγνώρισαν τον απόλυτο σεβασμό μόνο της λευκής φυλής και αφαιρούσαν κάθε ανθρώπινο δικαίωμα στους μαύρους, δεν ήταν μισάνθρωποι και μοχθηροί, αλλά θύματα της ψυχικής και πνευματικής τους τύφλωσης...
Για όλους αυτούς, για όλους εμάς, είπε ο Χριστός στο σταυρό το "άφες αυτοίς, ου γαρ οίδασι τι ποιούσι"!

Έχεις "ιδέα" από γουρούνι; (Η "θεωρία των ιδεών")

Ο Πλάτωνας ασχολήθηκε συστηματικά με τη σχέση ανάμεσα σε αυτό που είναι αιώνιο και αναλλοίωτο, και σε κείνο που "περνάει και φεύγει".
Πίστευε πως όσα βλέπουμε, όλα όσα αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας στον κόσμο αυτό, είναι παροδικά και μεταβλητά. Είναι φτιαγμένα από ύλη, και η ύλη φθείρεται με το πέρασμα των χρόνων.
Ταυτόχρονα, όμως, όλα όσα βλέπουμε κι αισθανόμαστε είναι φτιαγμένα με βάση κάποιο "πρότυπο", κάποιο "καλούπι", μια "διαχρονική μορφή" που παραμένει αιώνια και σταθερή.
Με άλλα λόγια, πίσω από τον "κόσμο των αισθήσεων" υπάρχει μια άλλη πραγματικότητα που αποτελείται από τα αιώνια πρότυπα όλων των πραγμάτων και των φαινομένων που αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας.
Κι αυτές οι μορφές των προτύπων (ο Πλάτων τις ονόμασε "ιδέες") είναι απολύτως τέλειες, ασύγκριτα ωραιότερες απ' τα ατελή και φθαρτά τους αντίγραφα.
Αποτελούν τον "κόσμο των ιδεών".
Π.χ., πίσω απ' όλους τους ανθρώπους, τα άλογα και τα γουρούνια που βλέπουμε, κρύβεται η "ιδέα άνθρωπος", η "ιδέα άλογο" η "ιδέα γουρούνι"...

Άλλο φιλόσοφος κι άλλο σοφιστής!

Ο Σωκράτης δεν ασχολήθηκε με τα προβλήματα των "φυσικών φιλοσόφων". Δεν τον ενδιέφερε να ερμηνεύσει τα φυσικά φαινόμενα, ούτε αναζητούσε την αρχή των όντων.
Έμεινε προσηλωμένος στον άνθρωπο και στην ανθρώπινη κοινωνία και ζωή.
Γι' αυτό, και αιώνες αργότερα, ο Ρωμαίος φιλόσοφος Κικέρωνας έλεγε πως ο Σωκράτης κατέβασε τη φιλοσοφία απ' τα ουράνια στη γη, την έβαλε στα σπίτια μας και μας ανάγκασε να συλλογιστούμε για την ηθική και τη ζωή, για το καλό και το κακό...
Ο Σωκράτης, αν και σύγχρονος των σοφιστών, είχε πολλές διαφορές μ' αυτούς.
Ο ίδιος ήταν "φιλόσοφος", δηλαδή φίλος και εραστής της σοφίας. Προσπαθούσε να την κατακτήσει με πάθος...
Ο Σωκράτης δεν δεχόταν πληρωμή για τη διδασκαλία του. Οι σοφιστές, αντίθετα, ζητούσαν αμοιβή για τις "εντυπωσιακές" γνώσεις και ιδέες τους.
Ο αληθινός φιλόσοφος-δάσκαλος προσπαθεί να μελετήσει και να καταλάβει τα πράγματα μαζί με τους μαθητές του. Ο σοφιστής νομίζει πως ξέρει ένα σωρό πράγματα και προσπαθεί να τα χώσει στο κεφάλι των μαθητών του.
Οι σοφιστές νόμιζαν πως τα ήξεραν όλα, παρίσταναν τους παντογνώστες και καμάρωναν για τη "σοφία" τους.
Ο πραγματικός φιλόσοφος είναι αλλιώς. Ξέρει πως, κατά βάθος, οι γνώσεις του είναι ελάχιστες.
Τέτοιος ήταν και ο Σωκράτης. Ήξερε μονάχα ένα πράγμα: πως δεν ήξερε τίποτα! Και υπέφερε που ήξερε τόσα λίγα...

Σαν πολύ δεν μοιάζουν ο Σωκράτης κι ο Χριστός;

- Κανείς τους δεν κατέγραψε τη διδασκαλία του. Ό,τι ξέρουμε γι' αυτούς, μας το είπαν και έγραψαν οι μαθητές τους.
- Πίστευαν κι οι δυο πως μιλούσαν στο όνομα κάποιας άλλης, ανώτερης δύναμης!
- Προκαλούσαν τους ισχυρούς της κοινωνίας και κατέκριναν κάθε μορφή αδικίας και κατάχρησης εξουσίας!
- Ήταν κι οι δυο ιδιαίτερα ικανοί στην τέχνη της συζήτησης!
- Θυσίασαν τη ζωή τους για χάρη των πεποιθήσεών τους και προχώρησαν στο θάνατο με το κεφάλι ψηλά!

Η "μαμή" της γνώσης!

Ο Σωκράτης είχε "μανία" με τους ανθρώπους. Ήθελε να κινείται διαρκώς ανάμεσά τους, να τους βλέπει, να συζητά μαζί τους, να τους προβληματίζει.
Γι' αυτό και πού τον έχανες πού τον έβρισκες, δεν ξεκόλλαγε από την αγορά.
Οι φίλοι του που τον καλούσαν για περιπάτους στην εξοχή (στους σημερινούς Αμπελόκηπους) τους απαντούσε με ένα ... "τα χωράφια και τα δέντρα δεν έχουν τίποτα να μου διδάξουν"!
Ο Σωκράτης, σαν το Χριστό, δεν έγραψε ούτε μια λέξη. Όσα γνωρίζουμε γι' αυτόν τα έσωσαν οι μαθητές του, και κυρίως ο Πλάτωνας.
Ούτε του άρεσε να φεύγει απ' την πολυαγαπημένη του Αθήνα. Μόνο τρεις φορές πέρασε τα σύνορα, κι αυτές ως στρατιώτης για να συμμετάσχει σε εκστρατείες...
Ο Σωκράτης δεν δίδασκε, συζητούσε. Προτιμούσε να κάνει ερωτήσεις παρά να δίνει απαντήσεις.
Του άρεσε να φαντάζεται τον εαυτό του ως "μαμή". Τα παιδιά δεν τα γεννά η μαμή αλλά η μητέρα τους. Όμως η μαμή στέκεται δίπλα της και τη βοηθάει στη γέννα.
Έτσι κι ο Σωκράτης, θεωρούσε καθήκον του να βοηθάει τους ανθρώπους να "γεννήσουν" την ορθή γνώμη.
Γιατί η αληθινή γνώση έρχεται πάντα από μέσα μας, σαν το παιδί την ώρα της γέννας...

Αν ρωτούσαμε έναν σκύλο κι έναν ελέφαντα για το μέγεθος του ανθρώπου, θα παίρναμε την ίδια απάντηση;

Στα μέσα του 5ου αιώνα π.Χ. η Αθήνα ήταν το πολιτιστικό κέντρο του κόσμου!
Το πολιτικό σύστημα της πόλης απαιτούσε τη γνώση και η γνώση τροφοδοτούσε τη λειτουργία του δημοκρατικού πολιτεύματος.
Η "άμεση δημοκρατία" είχε ανάγκη από πολίτες μορφωμένους και κατόχους της ρητορικής τέχνης. Την ανάγκη αυτή έσπευσε να ικανοποιήσει ένα ολόκληρο ρεύμα περιπλανώμενων δασκάλων και φιλοσόφων, που άρχισε να συρρέει στην πόλη απ' όλον τον ελληνόφωνο χώρο.
Αποκαλούσαν τους εαυτούς τους "σοφιστές" και ζούσαν παραδίδοντας μαθήματα στους Αθηναίους.
Είχαν ταξιδέψει πολύ και γνώριζαν πολλά συστήματα διακυβέρνησης. Είχαν διαπιστώσεις πως τα ήθη, τα έθιμα, οι νόμοι και οι μύθοι των διαφόρων λαών είχαν σημαντικές διαφορές.
Οδηγήθηκαν έτσι στο συμπέρασμα πως όλα είναι σχετικά. Δεν υπάρχουν σταθερά κριτήρια για το τι είναι "δίκαιο" και "άδικο", και πως "ο άνθρωπος είναι το μέτρο των πάντων" δηλ. κάθε τι παίρνει το νόημά του σε σχέση με τις ανάγκες των ανθρώπων.
Ο Σωκράτης, αντίθετα, πίστευε πως υπάρχουν κάποιες αξίες σταθερές και απόλυτες, που ισχύουν παντού και πάντα.

Ένας "υλιστής" που δεν ήθελε τον περσικό θρόνο!

Ο Δημόκριτος πίστευε πως ο κόσμος αποτελείται από μικρά, αιώνια, αόρατα, άφθαρτα και αναλλοίωτα κομματακάκια, που τα ονόμασε "άτομα"!
Η λέξη "άτομο" σημαίνει αυτό που δεν μπορεί να κοπεί, να χωριστεί σε μικρότερα κομμάτια.
Υπάρχουν αμέτρητα είδη ατόμων, έλεγε ο Δημόκριτος. Γι' αυτό και μπορούν να συνδυαστούν με αμέτρητους τρόπους για να φτιάξουν ένα σωρό πράγματα.
Όταν ένας οργανισμός πεθαίνει τα άτομα που τον αποτελούν σκορπίζονται και μπορούν να ενωθούν με άλλα άτομα και να αποτελέσουν ένα νέο σώμα.
Τα άτομα κινούνται ελεύθερα στο χώρο, αιωρούνται και μετατοπίζονται Είναι εφοδιασμένα με κάτι σαν "άγκιστρο" ή "θηλιά" για να πιάνονται μεταξύ τους και να χτίζουμε τα πράγματα που βλέπουμε γύρω μας...
Ακόμα κι η ψυχή του ανθρώπου αποτελείται από άτομα. Όταν ο άνθρωπος πεθαίνει, τα άτομα της ψυχής του σκορπίζονται προς κάθε κατεύθυνση και μπορούν να συγκροτήσουν μια άλλη ψυχή που γεννιέται εκείνη τη στιγμή! Αυτό σημαίνει πως η ψυχή του ανθρώπου, κατά τη γνώμη του, δεν είναι αθάνατη.
Πίσω από τα άτομα δεν κρύβεται καμία "δύναμη", "πρόθεση" ή "πνεύμα". Υπάρχουν μόνο τα άτομα και το κενό ανάμεσά τους. Κι επειδή πίστευε μονάχα στην ύλη, τον αποκαλούμε "υλιστή".
Αυτό δεν σημαίνει πως όλα γίνονται συμπτωματικά. Όλα υποτάσσονται στους αμετακίνητους νόμους της φύσης. Όλα όσα συμβαίνουν έχουν μια φυσική αιτία που βρίσκεται κρυμμένη μέσα στα ίδια τα πράγματα.
Κάποτε, μάλιστα, είπε πως προτιμάει ν' ανακαλύψει έναν απ' τους φυσικούς νόμους, παρά να γίνει βασιλιάς των Περσών!

Αναξαγόρας: ο Γαλιλαίος της αρχαιότητας!

Καταγόταν απ' τη Μικρά Ασία.
Στα σαράντα του ήρθε στην Αθήνα και αναδείχθηκε σε έναν απ' τους "ενοχλητικότερους" φιλοσόφους της εποχής του.
Υποστήριζε πως ο Ήλιος δεν ήταν Θεός αλλά μια πύρινη μάζα, ακόμα μεγαλύτερη κι από την Πελοπόννησο!
Πίστευε πως όλα τα ουράνια σώματα είναι όμοια με τη Γη και φτιαγμένα από το ίδιο υλικό. Γι' αυτό θεωρούσε πιθανό να υπάρχουν άνθρωποι και στους άλλους πλανήτες.
Κατά τη γνώμη του, το φεγγάρι δεν έλαμπε από μόνο του αλλά έπαιρνε το φως του από τη Γη.
Προσπάθησε, επίσης, να εξηγήσει λογικά τις εκλείψεις του ήλιου.
Οι Αθηναίοι τον κατηγόρησαν για ασέβεια προς τους Θεούς και τον υποχρέωσαν να φύγει από την πόλη τους...

Make love not war!

Ο Εμπεδοκλής πίστευε πως στη φύση δρουν διαρκώς δύο διαφορετικές δυνάμεις:
α) Η "Φιλότητα", δηλ. η αγάπη, που ενώνει τα στοιχεία και δημιουργεί νέες συνθέσεις.
β) Το "Νείκος", δηλ. η διαμάχη και η φιλονικία, που διασπά τα στοιχεία και τις συνθέσεις που οικοδόμησε η "φιλότητα"...

Αντέγραψε τον Ηράκλειτο ο ευαγγελιστής Ιωάννης;

Ο Ηράκλειτος αποφεύγει να χρησιμοποιεί τη λέξη "Θεός".
Προτιμάει την αντίστοιχη "Λόγος", που σημαίνει "λογική".
Την ίδια λέξη χρησιμοποιεί και ο ευαγγελιστής Ιωάννης για το δεύτερο πρόσωπο της Αγίας Τριάδας. Και ξεκινάει το Ευαγγέλιο του με το περίφημο "εν αρχή ην ο Λόγος"...
Ο Ηράκλειτος δεν συμπαθούσε τους ανθρώπους και τη μίζερη λογική τους. Γι' αυτό και ζούσε μοναχικά. Κάποιοι τον αποκαλούσαν και "μισάνθρωπο"!
Μέσα σε όλες τις μεταβολές, τις αλλαγές και τις αντιθέσεις της φύσης, έβλεπε την ενότητα, την ολοκλήρωση, ένα είδος "παγκόσμιας λογικής" που κατευθύνει τα πάντα.
Ο "Νους του Σύμπαντος" εξουσιάζει τα πάντα και όλοι οι άνθρωποι πρέπει να σέβονται την κυριαρχία του"...

Αληθεύει;

Οι Έλληνες είναι Τούρκοι
που νομίζουν πως είναι Ιταλοί!

Ο καιρός περνάει με τον έρωτα...

... και ο έρωτας με τον καιρό!

Το τζάκι του Εμπεδοκλή...

Ο Θαλής θεωρούσε πως τα πάντα προέρχονται απ' το νερό.
Ο Αναξιμένης δίδασκε πως πηγή κάθε ζωής και αφετηρία όλων των πραγμάτων είναι ο αέρας.
Ο Εμπεδοκλής, αντίθετα, διαπίστωνε πως ούτε ο αέρας ούτε το νερό μπορούν από μόνα τους να πάρουν τη μορφή, π.χ., του ψαριού, του τριαντάφυλλου ή της πεταλούδας.
Κατά τη γνώμη του η φύση διέθετε τέσσερα "πρωταρχικά στοιχεία", κι όχι ένα: τη γη, το νερό, τον αέρα και τη φωτιά!
Ένα ερώτημα είναι πώς κατέληξε στο συμπέρασμα αυτό.
Η απάντηση είναι μάλλον απλή: παρακολουθώντας ένα κομμάτι ξύλου να καίγεται στη φωτιά!
Τη φωτιά την έβλεπε με γυμνό μάτι.
Άκουγε το ξύλο να τρίζει καθώς οι χυμοί του στάλαζαν. Αυτό ήταν το νερό.
Από τη φωτιά βγαίνει καπνός. Αυτό είναι ο αέρας.
Κι όταν σβήσουν οι φλόγες, αφήνουν πίσω τους στάχτες. Αυτή είναι η γη..